Urodzony w 1892 Henry już w dzieciństwie stracił matkę. Kiedy miał 12 lat i pewnie nie znał Diogenesa, przyłapano go na publicznym onanizmie, co zaowocowało lądowaniem w zakładzie dla obłąkanych dzieci. Przeżył tam coś, co chyba nie nadaje się do przeżycia, stąd jego malarstwo jak i literatura kręci się wokół motywu okrutnych dorosłych torturujących i mordujących dzieci. Nikt już nie pamięta czasów, kiedy w Chicago uczynni i mili sąsiedzi próbowali wyeksmitować go z kamienicy - mieli obsesję na punkcie jego wyglądu jak i zapachu, twierdzili że ma nierówno pod sufitem - co w pewnym sensie udało się, Darger jest dziś celebrowany w galeriach, gdzie znalazł swoje miejsce zakorzenienia.
Odkryto go krótko przed śmiercią. Tym razem właściciel kamienicy zauważył coś więcej poza czubkiem własnego nosa. Zabezpieczono i skatalogowano dzieło. Prace wystawiano w muzeach sztuki naiwnej i ludowej. Ekipa od sztuki wysokiej zainteresowała się nimi znacznie później, gdzieś w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych (Darger umarł w 1972 r.), wspaniali kuratorzy z nowojorskiego PS/1 wykonali kawał dobrej roboty. Dalszym krokiem było wystawienie akwarel Dargera obok Okropności wojny samego Goyi, na dokładkę znalazły się tam jeszcze instalacje Chapmanów i gotowe. Darger stał się prekursorem nowych nurtów w sztuce światowej.
Usłyszałem o nim przypadkowo, albo gdzieś przeczytałem. Od tamtego czasu nadal czuję się oczarowany tym światem. Dziewczynki/hermafrodytki toczą swoją walkę a my przyglądamy się temu i nie przestajemy dziwić. Sielanka zamienia się w jatkę i nadal pociąga. Artysta prowadzi grę na śmierć i życie w samotności, chwyta wszystko co ma pod ręką, notuje dalszy przebieg bitwy, kreśli portrety bohaterek i bohaterów nadając im wygląd popularnych lalek - któż z nas nie zechciałby zobaczyć swoich plastykowych dziewic w bitwie o światło? U Dargera, punktem wyjścia staje się niekiedy makatka, jednak jego wyobraźnia przemienia ją w ikonę triumfującej i wspaniałej fikcji. Ten inny świat może czasami przypominać starożytną Grecję, wtedy artysta staje się jej Homerem z lekka zafascynowanym skatologią itp.
Nierzadko obrazy napędzają słowo pisane. Darger słuchał tych głosów i notował. W jego przypadku teksty na obrazkach tworzą całość o wiele bardziej przekonywującą niż prace Basquiata czy innych biznesmanów. Darger przeżył piekło w zakładzie dla obłąkanych dzieci, z drugiej strony, któż z nas nie bawił się laleczkami. Po pewnym czasie, śmiało można rzec, że nie były to delikatne figle. Świat Dargera fascynuje i przeraża, bawi i przeszywa dreszczem, wymyka się i pozostaje osobny, ale ukazuje również coś co dobrze znamy na co dzień, zazwyczaj to przemilczając.
- Ach! Już wiem gdzie przeczytałem o nim po raz pierwszy; raczej posłużę się cytatem niż wyjawię tajemnicę.
Elfy śniegowych płatków dosiadają,
A stogi siana to cukrowe kopy.
To na nich elfy stawiają namioty. |
